Żeneta etiopska

Żeneta etiopska
	Genetta abyssinica
	(Rüppell, 1836)
	; Okaz eksponowany w Museo Civico di Storia Naturale di Genova w Genui
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Rodzina	wiwerowate
Podrodzina	wiwery
Rodzaj	żeneta
Gatunek	żeneta etiopska
Synonimy
	Viverra abyssinica Rüppell, 1836;
	Viverra abyssinica Rüppell, 1836;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; brak danych
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Żeneta etiopska^[4] (Genetta abyssinica) – gatunek ssaka z rodziny wiwerowatych (Viverridae). Mały ssak drapieżny występujący we wschodniej Afryce, nie jest zagrożony wyginięciem.

Zasięg występowania

Żeneta etiopska występuje nieregularnie w północnej Etiopii, Somalii, Erytrei, Dżibuti i południowo-wschodnim Sudanie^[5]^[3].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał w 1836 roku niemiecki przyrodnik Eduard Rüppell nadając mu nazwę Viverra abyssinica^[2]. Jako miejsce typowe autor wskazał Abisynię^[2], ograniczone przez L. Schlawe'a do Gonder w Etiopii^[6]. W rodzaju Genetta został umieszczony w 1930 roku przez Ernsta Schwarza^[7]. Wcześniej umieszczany wraz z żenetą sawannową (G. thierryi) w podrodzaju Pseudogenetta^[5]. Takson monotypowy^[8].

Etymologia

Nazwa rodzajowa: starofrancuskie genette – żeneta^[9]. Epitet gatunkowy: nowołacińskie Abyssinicus – abisyński, z Abisynii lub Etiopii (arabska nazwa Habaš dla tego regionu)^[10].

Morfologia

Długość ciała 40,8–43 cm, ogona 38–40,3 cm; masa ciała 1,3–2 kg^[5]. Niewielka żeneta z krótkimi nogami i umiarkowanie długim ogonem. Sierść jest miękka, z krótkimi prostymi włosami. Kolor futra od bladego kremowoszarego do żółtego; spód ciała jest jasnoszary. Donoszono o dwóch odrębnych formach kolorystycznych: bladej na nizinach i ciemnej w górach^[5]. Czoło jest szare, z cienką ciemną linią pionową na pysku. Ciemna maska na twarzy jest dobrze widoczna i nad oraz pod oczyma występują białe plamy. Paski na karku są dobrze zaznaczone; plamy na boku szyi łączą się w dwie ciemne linie. Ciemna linia znajdująca się w połowie grzbietu jest rozdzielona przez jasne pasmo włosów; nie posiada żadnego grzebienia na grzbiecie^[5]. Plamy na grzbiecie grupują się w pięć podłużnych, czarnych pasów. Plamy na bokach również są wydłużone i wyglądają miejscami bardziej jak paski. Ogon ma od siedmiu do dziewięciu bladych pierścieni, występującymi na przemian z ciemnymi pierścieniami; końcówka ogona jest ciemna^[5]. Przednie i tylne kończyny są bladoszare z ciemnymi plamami, stopy również są bladoszare ale nie mają żadnych ciemnych plam. Centralna część podeszwy stopy jest bezwłosa. Czaszka jest niewielka^[5]. Wzór zębowy: I 3/3, C 01/01, P 4/4, M 2/2 = 40^[5].

Ekologia

Tryb życia

Żeneta etiopska zamieszkuje górskie, suche lasy (w których dominują wrzośce drzewiaste (Erica arborea), dziurawce z gatunku Hypericum revolutum i róże abisyńskie (Rosa abyssinica)), górskie wrzosowiska, wysokogórskie obszary trawiaste, stepy i półpustynne obszary na nizinnych równinach^[5]^[3]. W 2002 roku zaobserwowano zwierzęta na masywie Abune Yosef, w Etiopii na wysokości 3750 n.p.m.^[11]. Doniesienia o przebywaniu tego ssaka w pobliżu obszarów miejskim, wymagają potwierdzenia^[3].

Żeneta etiopska prawdopodobnie prowadzi głównie nocny tryb życia; jeden osobnik został zaobserwowany o godz. 18:10^[5]. Jednak zgłaszano obserwacje które sugerują pewną aktywność podczas dnia: na wyżynach Etiopii odnotowano obecność tych ssaków o godzinach 13:10, 14:30 i 16:00^[5]. Być może dzienna aktywność żenety abisyńskiej w Etiopii jest lokalną adaptacją w odpowiedzi na dobowa aktywność gryzoni na dużych wysokościach, a także być może pomaga zminimalizować bezpośrednią konkurencję ze strony kota nubijskiego (Felis silvestris lybica)^[5].

Żeneta etiopska prowadzi najprawdopodobniej samotniczy tryb życia; obserwacje dotyczyły zwykle pojedynczych osobników^[5]. Miejsca wypróżniania stwierdzono w afroalpejskich i górskich kompleksach sawanno-leśnych (w każdym z tych obszarów znaleziono średnio 30 odchodów)^[5]. Jedna latryna została znaleziona na półce skalnej na wysokości 3750 m n.p.m., na obszarze stepowym bogatym w wysoką trawę, olbrzymie lobelie i przegorzany^[5]. Dwie latryny zostały znalezione w obrębie obszaru afroalpejskiego na wysokości 3680 m n.p.m.; znajdowały się w skalistych otworach u podstawy skarpy, na obszarze o stromych zboczach, wśród średnich i wysokich traw oraz rozrzuconych lobelii^[5]. Jeszcze inna latryna została znaleziona na półce skalnej na wysokości 2150 m n.p.m., na otwartej przestrzeni krzewiasto-trawiastej, zdominowanej przez kilka gatunków akacji^[5].

Pożywienie

Żeneta etiopska wydaje się być głównie mięsożerna. Na etiopskich wyżynach, analiza 25 odchodów wykazała, że w skład pożywienia wchodzą małe kręgowce (głównie gryzonie), z mniejszymi ilościami owadów i owoców^[5]. Stwierdzono różnice w składzie pożywienia zależne od miejsca występowania, co sugeruje oportunistyczne zużycie najbardziej dostępnych źródeł żywności^[5]. W obszarach afroalpejskich, w 15 odchodach znaleziono głównie szczątki gryzoni (kusu (Arvicanthis) i szczoteczniczka (Lophuromys)), z niewielkimi ilościami ptaków wróblowych, chrząszczy (Coleoptera) i owoców^[5]. W obszarach sawanno-leśnych, w 10 badanych odchodach znaleziono również gryzonie i ptaki, ale zanotowano więcej owadów i owoców niż w odchodach znalezionych na wyższych wysokościach^[5].

Rozród

Nic nie wiadomo na temat zachowań rozrodczych, rozrodu i wychowu młodych.

Status i zagrożenia

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)^[3]. Główne zagrożenia dla tego gatunku są niejasne. Być może narażone są na utraty siedlisk z powodu wyrębu i uprawy lasów akacjowych i terenów krzewiastych^[3]. Obecny stan populacji nie jest znany, ale uznawany jest za gatunek rzadki^[3]. Gatunek znany tylko z 20 okazów oraz garści obserwacji^[11]. Istnieje potrzeba dalszych badań terenowych, aby lepiej zrozumieć jego wymagania siedliskowe, stan populacji oraz ekologię^[5].

Przypisy

↑ Genetta abyssinica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b ^c W.P.E.S. Rüppell: Neue Wirbelthiere zu der Fauna von Abyssinien gehörig, entdeckt und beschrieben. Frankfurt: Siegmund Schmerber, s. 33. (niem.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g P.P. Gaubert P.P., J.W.J.W. Duckworth J.W.J.W., E. Do LinhE.D.L. San E. Do LinhE.D.L., Genetta abyssinica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-06-11] (ang.).
↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v A.P. Jennings, G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 215–216. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).
↑ L. Schlawe. Material, Fundorte, Text- und Bildquellen als Grundlagen für eine Artenliste zur Revision der Gattung Genetta G. Cuvier, 1816. (Mammalia, Carnivora, Viverridae). „Zoologische Abhandlungen Staatliches Museum für Tierkunde Dresden”. 37, s. 85–182, 1981. (niem.).
↑ E. Schwarz. Die Sammlung afrikanischer Saugethiere im Congo-Museum. „Revue de Zoologie et de Botanique Africaines”. 19, s. 278, 1930. (niem.).
↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Genetta abyssinica. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2016-06-15]
↑ T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 292, seria: North American Fauna. (ang.).
↑ abyssinus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
↑ ^a ^b G. Diaz Behrens, H. Van Rompaey. The Ethiopian Genet, Genetta abyssinica (Rupell 1836) (Carnivora, Viverridae): ecology and phenotypic aspects. „Small Carnivore Conservation”. 27, s. 23–28, 2002. (ang.).

[itis-1] Genetta abyssinica, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Rüppell-2] W.P.E.S. Rüppell: Neue Wirbelthiere zu der Fauna von Abyssinien gehörig, entdeckt und beschrieben. Frankfurt: Siegmund Schmerber, s. 33. (niem.).

[iucn-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g P.P. Gaubert P.P., J.W.J.W. Duckworth J.W.J.W., E. Do LinhE.D.L. San E. Do LinhE.D.L., Genetta abyssinica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2015-4 [dostęp 2016-06-11] (ang.).

[miiz-4] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 141. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol.).

[hmw1-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v A.P. Jennings, G. Veron: Family Viverridae (Civets, Genets and Oyans). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 1: Carnivores. Barcelona: Lynx Edicions, 2009, s. 215–216. ISBN 978-84-96553-49-1. (ang.).

[Schlawe-6] L. Schlawe. Material, Fundorte, Text- und Bildquellen als Grundlagen für eine Artenliste zur Revision der Gattung Genetta G. Cuvier, 1816. (Mammalia, Carnivora, Viverridae). „Zoologische Abhandlungen Staatliches Museum für Tierkunde Dresden”. 37, s. 85–182, 1981. (niem.).

[Schwarz-7] E. Schwarz. Die Sammlung afrikanischer Saugethiere im Congo-Museum. „Revue de Zoologie et de Botanique Africaines”. 19, s. 278, 1930. (niem.).

[msw-8] Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Genetta abyssinica. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2016-06-15]

[Palmer-9] T.S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Washington: Government Printing Office, 1904, s. 292, seria: North American Fauna. (ang.).

[hbwalive-10] abyssinus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).

[Behrens&Rompaey-11] G. Diaz Behrens, H. Van Rompaey. The Ethiopian Genet, Genetta abyssinica (Rupell 1836) (Carnivora, Viverridae): ecology and phenotypic aspects. „Small Carnivore Conservation”. 27, s. 23–28, 2002. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]